OYUN TEORİSİNİN TEMELLERİ

Oyun teorisi, modern ekonomik faaliyetlerin tanımlanmasında kullanılan başlıca modellerden biridir. Organizasyon için sistemler yaratırken, genellikle sosyal düzene ve arzu edilen sonuçlara yol açan sosyal etkileşimleri yapılandırmaktır. Bunun gerçekleşmesi zihinsel yaklaşımlar içeren bir çerçeveye ihtiyaç vardır. Hepimiz yaptığımız her şeyde kazanmak isteriz ve bunu başarmanın bir yolu, özellikle de karar verme süreci söz konusu olduğunda, insan davranışını anlamaktır.

Ekonomistler bu konuya farklı araçlar kullanarak yaklaşmaya çalışıyorlar. Son birkaç yılda, bu sorunu ele almak için gerekli birçok yaklaşımı bir araya getirmeyi başardılar. Günümüzde farklı matematiksel ve teorik yaklaşımlar, insanların belirli koşullar altında nasıl davranacağını tahmin etmemize yardımcı olur. Ekonomik kararlar alırken bilgi, iyi bir fikir oluşturan temel sütunlardan biridir. Bilgiyle maksimum kar elde etmek için nereye yatırım yapıp nereye yatırım yapmayacağını kolayca söyleyebiliriz. Örneğin, bir şirket başka bir bölgede yeni bir şube açmak istediğinde, öncelikle farklı tüketim ihtiyaçlarını araştırarak bölgenin geçmişini kontrol etmesi gerekecektir. Piyasa iyiyse, devam edip yatırım yapacaklar ve işler pek umut verici görünmediğinde başka bir alana geçecekler.

Hepimiz günlük hayatımızda kararlar vermek zorundayız. Hane halklarının aldığı bireysel kararların ekonomi üzerinde çok fazla etkisi yoktur, ancak birçok hane belirli bir ürünü aynı anda tüketmeyi reddettiğinde, onu üreten pazar üzerinde büyük bir etkisi olacaktır. Başka bir deyişle, birçok kişinin veya firmanın kararları her zaman reel ekonomiyi etkiler. Örneğin, Endonezya'nın uzak bir köyündeki bir pirinç çiftçisi bir kilo pirincin fiyatını değiştirirse ekonomiyi etkilemez. Ancak ülkenin farklı bölgelerindeki tüm köyler fiyatları bir kerede yükseltmeye karar verirse, bölgedeki genel arzı büyük ölçüde etkileyecektir.

Ama insanlar bu kararları nasıl alır? Ve en önemlisi, daha bilinçli kararlar vermelerine yardımcı olmak için bu bilgiden nasıl yararlanılabilir? Oyun teorisinin etkili olduğu yer burasıdır.

Oyun teorisi basitçe insanlarda, hayvanlarda ve bilgisayarlarda mantıksal karar verme bilimidir. Bir bilim olarak, insanların belirli koşullar altında belirli kararları nasıl aldıklarına ilişkin en önemli sorulardan bazılarını yanıtlamaya çalışır. İnsan hayatının farklı yönlerinde kullanılmaktadır.

Kamu politikasında, ulusların nasıl davranacağını ve tepki vereceğini tahmin etmeye çalışırken oyun teorisi uygulanır. Savaşta düşmanın hareketlerini tahmin etmek için kullanılır. Potansiyel siber saldırıları tahmin etmek için kriptografide de kullanılmıştır. Token sahiplerinin teşviklere yanıt verirken olası eylemlerini tahmin etmek için token tasarımında oyun teorisi de uygulanmıştır. Oyun teorisinin uygulanmasında finansal piyasalar, borsa kararlarını tahmin etmede etkili olduğu için sürekli kullanılmaktadır.

Basit bir ifadeyle, oyun teorisi, büyük ekonomilere büyüme ve gelişme sağlayan ekonomik faaliyetlerinde önemli bir unsur haline geldi. Bundan kaynaklanan tüm tahminler, insanın faydaları en üst düzeye çıkarma ve kayıpları en aza indirme eğiliminden kaynaklanır, dolayısıyla da hesaplanabilir. İnsanlar rasyonel karar vericilerdir, bu da kayıp yerine tabi ki de kazancı seçecekleri anlamına gelir.

Her şey, 'oyuncuların' nasıl davranacağını veya büyük olasılıkla atacakları bir sonraki adımı, 'oyunun' sonuçlarına götüreceklerini bilmekle ilgilidir. Sonuç çıktısına oyuncunun kararını tahmin etmede kullanılan Baskın Strateji adı verilir.

OYUN TEORİSİ NASIL KULLANILIR?

Önce oyun teorisinin nasıl çalıştığını anlayalım. Teori önce oyuncuları belirleyerek başlar - iki mahkumu olan mahkumlar ikileminde olduğu gibi, iki ulusu içeren nükleer savaş ve işçi ve firma arasındaki emek ilişkileri. Sonra da stratejilerini ve getirisini belirlememiz gerekiyor.

Bir nükleer savaş örneğinde, oyun teorisi ABD ve SSCB kullanılarak düzenlenebilir; A ateşlemek ve B stratejisi ateşlememektir. Getiriler şöyle gösterilebilir: {(A, A) (-1, -1)}, {(A, B) (4,0)}, {(B, A) (0,4)} ve {(B, B) (2,2)}. Bu matris stratejilerin ve getirilerin tespitindeki ilk adımdır. Bu bölümün ardından normal formda bir oyun oluşturulur.

Oyun teorisini akademik literatürde kullanırken genellikle kısaltmalar göreceksiniz. “i” oyuncuları, “s” stratejiyi ve “u” getirilerin kısaltmalarıdır. Oyundaki olayları açıklamanın bir yolu şudur: Herhangi bir strateji profilinde, her oyuncu o profildeki stratejilerin tüm vektörlerine dayanan bir ödeme kullanıcı arabirimi/ui'leri alır.

Ayrıca ödemenin başka farklı şeyler olabileceğini de unutmayın. Mesela bireyin tatmini, faydası veya belki de aldığı anlık bir ödül olabilir. Ödül, parasal ödülün beklenen değeri de olabilir.

NASH DENGESİ

Şimdi, oyunun sonucunu tahmin etmek istiyorsak oyunun Nash Dengesine ulaşması gerekir. Nash Dengesi her oyuncunun, oyundaki diğer katılımcıların eylemlerini göz önünde bulundurduğunda davranışını değiştirmediği durumdur.

Yukarıda verdiğimiz matrisi ele alalım. İlk sütun ABD’nin getirisini gösteriyor. Şimdi Nash Dengesini tahmin etmeye çalışalım.

- Saldırırlarsa ABD'nin getirisine bakalım, -1 ve ve sıfır görüyoruz. 0, -1’den daha iyi. O zaman 0’ın altına bir çizgi çiziyoruz.

- ABD'nin saldırmadığındaki getirisi: Burada 4 ve 2.  Burada 4'ü vurguluyoruz.

- Daha sonra saldırı olursa SSCB’nin sonuçlarına odaklanıyoruz. -1 ve 0. 0'ı işaretliyoruz.

- Şimdi SSCB saldırmadığında getiriye bakalım yine 2 ve 4 karşımıza çıkıyor. 4’ü seçiyoruz.

Bu oyunda baskın stratejiler saldırmak, umursamamak veya saldırmamaktır. Bu örnek, kripto paralarda da tahminler için kullanılabilir.

OYUNLARIN SINIFLANDIRILMASI

Oyun teorisini anlamanın bir diğer önemli tarafı ise oyunları sınıflandırmaktır. Bu noktada şunlara bakmamız gerekiyor:

- Bilgi düzeyleri. Oyuncu tam veya eşit bilgiye sahip mi? Bu durum için mükemmel ve kusurlu bilgileri dikkate alıyoruz. Oyunda harici belirsizlik veya strateji belirsizliği olduğunda kusurlu bilgi mevcuttur. Herhangi bir belirsizliğin olmadığı durumda ise mükemmel bilgi mevcuttur diyoruz. Bir oyuncunun diğerinden daha fazla bilgiye sahip olduğu, oyuncuların hiçbirinin tam ve eşit bilgiye sahip olmadığı bilgi düzeyleri durumları da olabilir.

- Oyuncuların ilgisi. Oyuncuların çıkarları tamamen çatışıyor mu, yoksa ortak bir çizgide buluşuyorlar mı? Buna bakmanın bir yolu, temel oyunları düşünmektir. Bazı oyunlar tamamen çatışmadan oluşurken bazıları da ortak çıkarları kapsar. Örneğin trafik sıkışıklığı, herkesi aynı şekilde etkilediği için ortak çıkarlar bir örnektir. Öte yandan, değiş tokuş edilecek bir malın fiyatına karar vermek gibi etkileşimler bir çatışma olarak kabul edilir. Bazı oyunlar ise hem çatışma hem de ortak çıkarların olduğu durumlar sunabilir. Birinin Nash Dengesinin arzını aşması, yani ilave birim girişiminin diğerini olumsuz etkilemesi durumu genel bir oyun teorisi sorunudur. Örneğin aşırı avlanma, hava kirliliği gibi bir aşırı kaynak tüketiminden oluşan sorunlar, kaynakların oyuncuların serbest kullanımına bırakılırsa gerçekleşir.

Oyun teorisi, insanların kararlarında en iyi sonuçları arama yöntemlerinden en çok tercih edileni haline geldi.  Kripto para dünyasında da durum farklı değil.

Oyun teorisi ve Kriptoekonomi

Kripto ekonomisi, kriptografi ile güvence altına alınan P2P ağlarındaki ekonomik koordinasyon oyunlarının ortaya çıkan bir yönüdür. Bu terim genellikle topluluğun geliştiricisi ile bağlantılıydı. Vlad Zamfir, bu konuyu 2015'te ilk alıntı yapan kişiydi ve çalışmaları, Vitalik Buterin ve akademik topluluk hakkında konuşan bloglar tarafından da paylaşıldı. Ancak yine de terim yıllar geçse de yeterince benimsenemedi. Bu bölümde, yapısının karmaşıklığı nedeniyle kriptoekonomiyi tanımlamanın detaylarına girmeyeceğiz. Bunun yerine, oyun teorisinin ekonominin trend alanında nasıl kullanıldığına bakmaya çalışacağız.

Kripto para oyun teorisi

Kripto paralar 21. yüzyılın en büyük devrimlerinden biridir. Ekonomisini çeşitli şekillerde geliştirerek dünya çapında ilgi görmeye başladı. Her şey günümüzde büyük bir inovasyon haline gelen blockchain teknolojisinin keşfiyle başladı. Blockchain, finansal yapısını tamamen merkezsiz ve kötü niyetli kişilerden arındırılmış şekilde çalışır ve bu yapıyı kriptografi ile oyun teorisini birleştirerek gerçekleştirir.

Oyun teorisinin ne olduğunu ve nasıl kullanılacağını zaten gördük. Ayrıca piyasa yapısının ne olduğunu da bilmeniz gerekir. Bu yüzden hemen “Mal ve Faktör Piyasaları” dersini okuyup buradan devam ediyorsunuz. https://www.genelpiyasa.com/akademi/kurslar/borsa-okulu/mal-ve-faktor-piyasalari/

Blockchain ve kripto paralarda oyun teorisi yaygın bir uygulama haline geldi. Bir bloğun, bireysel işlemleri taşıyan bir dizi blok olduğunu ve her bloğun bir öncekinin karma değerine sahip olduğunu ve bunları birbirine bağladığını öğrenmiştiniz. Her blok bir puanlama fonksiyonu içerir: genesis blok=0, blok= ana blok + çalışma kanıtı. Zincirin mevcut durumu en yüksek ödüle sahip olan bloktur. Bir bitcoin blok zincirinde iki oyuncu vardır; kullanıcılar ve madenciler. Kullanıcıların iki işlevi vardır; genel ve özel anahtarları kullanarak paralarını gönderir ve alırlar. Madenciler, madencilik süreci boyunca bitcoin kazarlar. Ve bu durumda, daha fazla BTC kazanmak için geçersiz bloklarda madencilik yapmak gibi farklı yollarla hile yapabilirler. Neyse ki sistem, bu tür işlemlerden kaçınılmasını sağlamak için oyun teorisi göz önünde bulundurularak tasarlanmıştır.